ижтимоий-сиёсий,адабий-бадиий,маданий-маърифий сайти

Биз қурган бинолар. Қатралар, ҳикоялар
Ўз шеърларимда ясамаликдан узоқроқ бўлишга ва имкон қадар оддий сўзлардан кўпроқ фойдаланишга уринаман. Менинг ижод маҳсулим тор доирадаги адабиёт мутахассилари эмас, балки оддий оммага етиб боришини устун кўраман. Китобни номига келсак, «Биз қурган бинолар» бу менинг ижодим, шеърларим, ҳикояларим, бир сўз билан айтганда – ҳаётим маъноси.
Куй авжида узилмасин тор 
Бу ёлғон дунёнинг манфаатлар чорраҳасида, келишилган рақибингиз билан учрашасиз.
Нархлар айтилади… Тортишувлар… Рух азобда. Наҳот, ҳалифа-инсон ҳаёти, фақат олди-соттидан иборат?
Умидлар таранглашиб, узилай деганда, оғзингизга ҳаётбахш сув тома бошлайди. Рангларга чиланган, кўз қамаштирадиган алдамчи шеъриятдан ҳоли, соддагина шеърият томчилари. У сиз толиққан ҳаётни, оддий ранглар кўзгусида кўришга чорлайди ва сиз бунга аста-секин берила бошлайсиз.
Баҳодиржон (Жавоҳир) ана шундай шифобахш шеърият сарбози. Шеърлари сохталик билан жанг қилиб, доимо ғолиб чиқади, зеро, соддалик ҳамиша ҳақиқат билан ҳамоҳанг.
Муаллиф шеърият меъморчилигидан яхши хабардор. Унинг насри ҳам, шеъриятга айланган жараён тасаввурини беради. Бу ҳолат сизни алдамаётганини доимо ҳис қилиб турасиз.
Шоирга оқ йўл тилаш мантииққа зид. У аллақачон, мен тиламоқчи бўлган йўлнинг катта қисмини босиб ўтган.
Қолган йўллар равон кечмаса-да, улкан хиёбонга олиб чиқишини тилаб қоламан, холос.
Муғанний
Қўшиқларга ҳамоҳанг шеърият
Баҳодиржон кўп йиллардан буён бадиий ижод билан шуғулланиб келади. Унинг кўпгина шеърлари, ҳикоя ва новеллалари «Ўш садоси», «Мезон», «Ахборот» каби маҳаллий газеталарда чоп этилиб, адабиёт ихлосмандлари томонидан илиқ кутиб олинган, «Қалбим тубидаги жавоҳирлар», «Тушдаги парвоз», « Учинчи ёки мўъжизали мўъжизалар» ва «Ердаги излар» каби шеърий тўпламлари эса, кўпчиликнинг олқишига сазовор бўлган.

Шеърияти элнинг қувонч ва ташвишлари билан ҳамоҳанг, энг муҳими, сўзлари содда, тушунарли. Лирик шеърларини ўқир экансиз, ўзингизни худди қўшиқ тинглагандай сезасиз. Ижодкорнинг ютуғи, шеъриятда ҳам насрдаги каби яхши ижод қила билишидадир.

Мен Баҳодиржонга бундан буён ҳам ижодий ютуқлар тилаб қоламан ва ажаб эмаски, бир неча шеърлари қўшиққа айланса.

Қирғизистонда хизмат кўрсатган артист
    Расулжон Ураимжонов
ҚАТРАЛАР, ҲИКОЯЛАР
Чинор
ёхуд буюк бир давлатнинг емирилиши
Қайсидир меҳрибон қўллар йўл чеккасига ниҳол ўтқазди. Тагини юмшатиб, ўз вақтида сув қуйди. Баҳор келиши билан, озроқ кечиксада, ниҳол куртак ёзди. Ернинг носозлиги, турли ҳашоратларнинг бетиним кемиришларига қарамай, ниҳол аста-секин кучга кириб, осмонга бўй чўза бошлади. Орадан йиллар ўтди. Ниҳол улғайиб, сершох чинорга айланди. Энди унинг кўланкасида бемалол тўрт-беш йўловчи ҳордиқ чиқарса бўларди. Бунгача дарахт табиатнинг қанча инжиқликларига бардош берди. Илдизларни емиргудек довул-тўпалонлар, сув тошқинлари-ю қурғоқчиликлар, ёмон одамларнинг ёмон кўзлари чинорга зиён етказа олмадилар. Қайтанга у, илдизлари билан ерга чуқурроқ ўрнаша борди, борлиққа ўзининг матонатини, мустаҳкамлигини намойиш қилди. Авлодлар алмашди, ёшлар улғайди, чинор ҳам юксалгандан юксалди. Энди уни жуда олислардан ҳам кўриш мумкин эди. Баргларининг шовуллаши, танасининг тобора етилиб бориши кимларнидир қувонтирса, кимларнидир аксинча, ваҳимага соларди. Яна бир талай йиллар ўтди. Ниҳол ўтқазилганда туғилган гўдаклар, етмиш ёшни орқалаган эдилар.

Бу вақт ичида чинор улуғвор дарахтга айланганди.

Унга менман деган йигитларнинг қулочи етмас, сершохлиги, баргларининг қалинлигидан, соясида бутун бир қишлоқ халқини куннинг жазирама иссиғи-ю, ёмғир-жаладан яширса бўларди. Чинор ўзининг баҳайбатлиги, бақувватлиги билан мангуликка яралгандай эди.

Кунларнинг бирида, чинор ўсиб турган катта йўлдан бир одам ўтиб борарди. Афтидан, у чинор ҳақида жуда яхши ҳабардор, унинг ўтмиши, уни парвариш қилган авлодлар тўғрисидаги турли афсона ва ривоятларни ёддан биларди. Ўзининг гапдонлиги, одамларни оғзига қарата билиши билан, бир зумда уларнинг ишончига кирди.

Чинорнинг одамлар ўйлаганчалик бақувват эмаслиги, бошқа дарахтлар сингари, у ҳам тез орада қуриб қолиши мумкинлигига ишонтиришни мақсад қилиб олганди, чамаси.

Одамлар унинг гапларига ҳангу-манг бўлиб қулоқ тутаётганлигидан фойдаланиб, халтасидан узун дастали болтасини олдида, салобат тўкиб турган чинор илдизига урди.

Чиндан ҳам кўп ўтмай, ҳайратланган қишлоқ халқи кўзида чинор секин-аста қурий бошлади. Аввалига унинг қовжираган барглари шамолда у ёқдан– бу ёққа тўзғиди.

Кейинчароқ қуриган шохларини дам у, дам бу кимсалар, ўтинга кеса бошладилар.

Чинор танасини бўлишга келганда қишлоқ аҳли, бамисоли бегоналардай бир-бири билан талашиб, ёқа олишгача бордилар. Эндиликда ҳаммага мағрурлик рухини сингдириб турган чинор ўрнида каттакон тўнка турар, беўхшовлигидан ўтган-кетганнинг норозилигига сабаб бўларди. Чинорнинг қотили эса, қишлоқма-қишлоқ юриб, ёлғиз ўзи каттакон чинорни қулатгани билан мақтанар, лекин негадир, ҳеч ким унинг бу қилмиши учун, мунофиқ башарасига мушт туширмасди.
Ишқибоз

Аҳрор ҳар хил кроссворд ва ребусларни ечишга жуда ишқибоз. Бўш вақт топди дегунча, қўлига кроссвордлар тўпламини оладида, уни тўлдиришга тушиб кетади.

Ҳозир ҳам айни ўша машғулот билан овора.

Стол устидаги «Қизиқарли кроссвордлар» тўпламининг

12 сонини ипидан-игнасигача тўлдириб битгач, бир четга қўяр экан, ғурур билан деди,– бугуннинг ўзида тўрттасини қойиллатибман.

Сўнгра стол устида тахланиб турган 12 сонли «Қизиқарли кроссвордлар» тўпламининг навбатдагисини олди-да… астойдил уни ечишга уннаб кетди.

Нодир

Якшанба бўлишига қарамай, Нодир бугун ҳам каллаи-саҳарлаб уйғонди. Ёши эндигина 12 да бўлса ҳам, унинг гарданига тирикчилик ғами юклатилган.

Опаси ундан икки ёш катта, аммо қиз бола бўлганлиги учун, уй ишларини қилгани мақул. Иккита укаси ҳали кичкина, 8 ва 10 ёшда, қанақа ҳам ёрдамчи чиқсин улардан. Аксига олгандай, қариндош-уруғлари ҳам бу ерли эмас, маслаҳат сўрагани ёки бироз ёрдам бергулик ҳеч кимлари йўқ.

Тўғри, Нодирлар етим эмас, уларнинг дадаси ҳам, аяси ҳам бор, фақат улар узоқда. Бундан икки йиллар аввал, Россияга ишлагани кетишган. Шундан бери ҳеч қандай хат-хабар йўқ.

Озроқ пул жўнатиб туришганда ҳам майли эди. Ўтган йили қўшнилардан бири ўша томонларда учратган экан, ишлаб юришганмиш.

Салом айтса айтгандир, бироқ, болаларимга бериб қўйинг– деб, ақалли икки донагина шоколад ҳам бериб юбормабди.

Шу ўтган давр ичида, Нодир ёшига хос бўлмаган даражада улғайди. Йўқ, гавдаси ёки ташқи кўриниши билан эмас, фикран улғайди. Айни пайтда, катталарнинг ҳам оила тебратиши осон кечмаётган бир даврда, Нодирга бу ишнинг қанчалик бўйин беришини, ўйлаш ҳам ақлга сиғмайди.

Янаям тўрт гўдакнинг ризқини худо етказар экан. Баъзида қозон ҳам қайнайди, гўшти бўлмаса ҳам ҳарқалай иссиқ овқат.

Кўпроқ чой-нон. Одам боласи ҳар нарсага ҳам кўникар экан. Укалари ортиқча хархаша қилишмайди, борига қаноат қилишга одатланишган.

Гоҳида, Нодир тенгдошларига қўшилиб, мактабга боргиси келади, копток тепкиси келади. Ғам-ғуссасиз болаларни кўрганда ўксийди, аммо йиғламайди. Ахир у ўғил бола, оила бошчиси.

Иш суриштирганди, бир нонвой иш ваъда қилди.

Кунига тўртта нон билан 10 сом пул бермоқчи бўляпти.

Нима бўлганда ҳам тайин иш. Ҳозиргига ўхшаб, бировнинг қўлига қарамайди, тиланчилик қилмайди. У аввал ҳам иш қидирган, пайти келганда, у бу ишларни қилган ҳам.

Лекин, кичкина болага ҳар ким ҳам иш беравермайди.

Ўйлаб қараса, унинг ёшида қандай ҳам иш бўлиши мумкин?

Арава судрашга куч керак, савдо қилиш учун биронта каттароқ одам керак ёнида. Эҳ, дадасими ёки аясими бўлганидами уйда.

Укалари ҳам уларни жуда соғинишган. 30 декабрда дадасининг туғилган куни эди, расмларини ўртага қўйиб, роса томоша қилишди, ўзларича байрамладилар ҳам. Аяси билан дадаси кўп пул ишлаб келишса, бу қийинчиликлар кўрмагандай бўлиб кетади. Тезроқ ўша кун кела қолса эди.

Нодир апил-тапил ўрнидан турди, кийими билан ётгани учун кийинишга ҳожат йўқ. Уйлари унча исимаганлигидан, ҳаммалари кийим билан ётишади. Иситгани кўмир йўқ, кўмир олгани пул керак. Электр токи ёрдамида анча-мунча иситишади. Унга ҳам монтёр келиб жанжал қилади, чунки унинг ҳам пули тўланмаган.

Нодир чой қайнатди. Нон озроқ экан, укаларига қолсин.

У кўчада бирон нарса топиб ер. Оёғига йиртиқ ботинкасини илди, қўлида хитой халтаси. Бугунги иш куни бошланди.

Омадингни берсин, Нодир.

Омонат

Қайсидир меҳмондорчиликдан қайтаётган уч– тўрт дугона кечга қолганлигидан, таксига ўтиришибди. Меҳмондорчиликдаги ҳазил – кулги, таксида ҳам давом этарди.

Ичларида, рашкчи эри бўлган дугонасига, бошқалари тегажоқлик қиларди.

– Дугонажон, эринг, нега кеч қолдинг,– деб пўписа қилса нима қиласан?– ўсмоқчилади бир дугонаси.

– Келинглар, Зиёдани уйига яқинлашганда, ҳаммамиз машинадан тушиб, уни таксист ака билан ёлғиз қолдирамиз, ана томоша-ю, мана томоша,– кулди яна бошқаси.

– Йўқ, бўлмайди,– гапга аралашди учинчиси,– бекордан таксист аканинг дили хира бўлиши мумкин.

Таксист йигит ҳам унча– мунча гапни чўнтакдан қидирмас экан, дарҳол жавоб қайтарди.

– Овлоқроқ жойдан келаётсам, йўлнинг чеккасида бир аёл йиғлаб ўтирибди, уст– боши чанг, кийими ғижим.

Раҳмим келганидан, уйга олиб бордим. Келин аянгиз анчадан бери аразлаб онасиникига кетганди. Зиёдахонни ўзим ҳаммомга солиб ювинтирдим, кийимларига дазмол босиб, бировнинг омонати,– деб олиб келяпман, дейманда. Бўлди кулги, бўлди кулги.

Ҳайтовур, ҳеч қандай томоша уюштирмай, кўпчилик бўлиб Зиёдахонни қўлдан– қўлга топширганча, дугоналари ҳам ўз уйларига тарқашди.

Агар мен сайлансам

Корхонамизда демократик сайловлар йўли билан раҳбар сайлашга қарор қилдик. Ростини айтганда, ҳозирги бошлиқ ёмон одам эмас, ишчилар билан яхши муомилада, давлат режалари ҳам доим юз фоиз бажарилади, олаётган маошдан ҳам кўпчилик рози.

Ҳар нима бўлганда ҳам, Демократия – давр талаби, демак биз ҳам ундан орқада қолмаслигимиз керак. Шундай қилиб, тўрт – беш киши раҳбарликка ўз номзодларини кўрсатишди. Улар орасида камина ҳам борман. Узоқ ўйлаб ўтирмай, ташкилий ишларни бошлаб юбордим. Кузатишларимга таяниб бир нарсани аниқ биламан, мақсадга эришиш учун ваъдани қўрқмай бериш керак. Сайловчилар кўп ваъдаларнинг бажарилмаслигини билишади, шундай бўлса ҳам сайлашади.

Асосийси, кўпроқ овоз олиш, бунинг учун эса, кўпроқ ваъда бериш керак.

Ёнимга ўзим ишонган уч-тўрт кишини тўпладим,– агар мен сайлансам,– дедим уларга, ҳар бирингизга йўқ деганда бўлим бошлиғи лавозимини бераман.

Бошқармадаги ходимлар билан суҳбатлашганда, уларнинг иш вақтида нималар билан машғул бўлишаётганини сезмасликка уринишимни айтдим. Ишчилар тушликка чиққанида, улар олдида қисқача нутқ сўзладим.

– Ўртоқлар, агар мени сайласангиз, ҳафтада бир марта, цехларда камёб моллар сотилишини уюштираман. Ошхонадаги овқатлар сифатини яхшилаб, баҳосини ярим пулига арзонлаштираман, қолаверса, ойлик маошларингизни оширишга ваъда бераман.

Энди бу ёғидан кўнглим тўқ, бундай ваъдалардан кейин кўпчилик менга овоз бериши аниқ. Ваъдаларнинг бажарилишига келсак, бу ёғи бир гап бўлар.

Ташвиқот ишлари билан бўлиб, ажратилган вақтнинг қандай ўтиб кетганини ҳам сезмай қолибман. Ниҳоят сайловлар куни ҳам етиб келди. Корхонамиздаги мажлислар зали одамлар билан лиқ тўла.

Деворларга баландпарвоз шиорлар осилган. Мажлисга раислик қилаётган киши, мажлисни очиқ деб эълон қилди.

Ҳар бир номзоднинг таржимаи ҳоли билан таништирилиб ўтгач, сайловлар олдидан уларга сўз берилиб, келажак режалари ҳақида қисқача маълумот беришлик тўғрисида таклифлар туша бошлади. Минбарга бирма-бир номзодлар кўтарилиб, ўзининг талаб ва истакларини баён қилишарди.

Навбат менга келди. Шошилмасдан минбарга кўтарилдим. Ўтирганларнинг нигоҳи менга қадалган, сўзларимни сабрсизлик билан кутишмоқда эди.

Беихтиёр уларнинг кўзларига тикилдим. Тикилдим-у, бу кўзларни алдаш, уларнинг ишончига хиёнат қилиш қўлимдан келмаслигини энди тушундим. Аввалдан қоғозга туширилган нутқим, қўлимни чаёндай чақарди. Бир муддат каловланиб турдимда, қоғозга қарамасдан сўзлай бошладим.

– Ўртоқлар, мени кечиринглар, мен ёлғон гапирдим.

Берилган ваъдаларимнинг устидан чиқа олмайман.

Мабодо сайланиб қолсам, ҳалол ишлашга ваъда бераман.

Шундан кейин сайловлар бошланиб кетди.

Ханда

Она шайтон янги туғилган боласини айлантириб юрган экан, олдиларидан баҳайбат ит чиқибди. Шайтонвачча қўрқиб кетиб онасининг ортига яширинибди.

– Бу бор– йўғи итку, бундан қўрқиш керак эмас,– тинчлантирипти онаси. Сўнгра бузоқ, эчки, товуқ ва шунга ўхшаш жониворларга дуч келишипти. Ҳар сафар ҳам ўша ҳолат такрорланипти. Кейинида одамга рўбарў келишипти.

Энди шайтонвачча қўрқмапти, шунда онаси,– «болам, айнан одамдан қўрқиш керак, улар қилғиликни қилади-да, айбни бизларга юклашади» – деган экан.

 Кўк чучвара

Раҳматли онам Муборакхоннинг хотирасига бағишланади

Ўшанда чамаси ўн икки– ўн уч ёшларда бўлсам керак.

Баҳор чоғи эди. Ҳовлидаги икки туп ўригимиз қийғос гуллаган бўлиб, биз болаларнинг қувончимиз оламга сиғмасди.

Сабаби, ўриклар ғўра тукканидан тортиб, то пишгунига қадар бизнинг эрмагимиз эди.

Дадамнинг айтишича, чумчуқлар шўхлик қилиб, ўрик гулларини тўкиб юборармиш, шунинг учун бўш қолдим дегунча, чумчуқларни қувиш билан овора бўлардим.

Ҳозир ҳам апил-тапил чой ичган бўлдимда, ташқарига чиқдим.

Қандак ўрикда бир гала чумчуқлар шохдан-шохга қўнганча, безорилик қилишарди. Кишт– киштлаб қулоқсиз чумчуқларни қувиб юборгач, девор оша кўчага қарадим. Ҳали замон Азамат келиб қолиши керак.

Азамат – менинг дўстим. Биз бир мактабда, ёнма-ён синфларда ўқиймиз. Уларнинг уйлари бизникидан уч ҳовли нарида.

Ҳар куни эрталаб, мактабга кетиш олдидан, Азамат мени чақириб келади ва биз биргалашиб мактабга жўнаймиз.

Бугун эса, мактабдан қайтаётиб, биз кўк тергани боришни маслаҳат қилиб олган эдик.

Аслини олганда, кўк чучварани унчалик хуш кўрмайман, дадам ҳам ёқтиравермасди. Кўк чучвара ойимнинг яхши кўрган таоми эди. Шунинг учун мавриди келганда, ойимнинг кўнглини олишга уринардик. Кўп ўтмай дарвоза қўнғироғи жиринглаб қолди. Шошилиб чиқсам, Азамат экан.

Бир қўлида пақир, иккинчисида узун таёқ.

– Тайёрмисан, – деди Азамат,– юр кетдик.

Мен ҳозир дедимда, уйга кириб олдиндан тайёрлаб қўйган пақир билан таёғимни кўтариб чиқдим.

Ҳа, айтишни унутибман, таёқ бизнинг қуролимиз. Ўша биз кўк тергани борадиган жойимизда каттакон ит бўларди, шундан ўзимизни ҳимоя қилиш учун таёқ кўтариб борардик.

Йўлимиз ҳийла узоқ. Аввалига тор, қинғир кўчалардан юриб, маҳалла четига чиқилади. Сўнгра колхоз даласининг иккита картасидан ўтиш керак. Ундан кейин кенглиги тўрт-беш метрлар келадиган каналнинг нариги томонига ўтилади.

Йўлни қисқартириш учун кўприкка юрмай, канал устидан ўтказилган қувурдан борардик.

Кўзланган манзилимизга етиб боргач, қўлимизга пичоқларни олдикда, кўк теришга тушиб кетдик. Жағжак, исмалоқ, момоқаймоқ тўпладик, сув бўйида отқулоқ билан ялпиз кўп бўларди. Пақирларимиз тўлай деб қолганда, узоқдан ўша бизнинг ашаддий душманимиз, каттакон итнинг қораси кўринди. У биз томонга қараб югуриб келарди.

Қўрққанимиздан таёқларимизни ҳам унутиб, қочишга тушдик. Азамат бир амаллаб қувурдан ўтиб кетди, мен эса қувурнинг қоқ ўртасига келганда оёғим сирғалиб, пастга қулаб тушдим. Яхшиямки, канал унчалик чуқур эмас, тик турсам, суви киндикдан келади. Сув юзида, мен терган кўк, сочилганча оқиб борарди. Мен бир амаллаб кўкларни йиғиштириб олдимда, сўнгра Азаматнинг ёрдами билан қирғоққа чиқдим.

Ит бопладимми– дегандай, каналнинг нариги томонида, тилини осилтириб, бизга қараб турарди.

Йиғлагудай бўлиб уйга қайтдик. Келсам ойим сўрида тўшак қавиб ўтирган экан. Аҳволимни кўрибоқ, ишини ташлаб югуриб келди.

Мен хўрсина – хўрсина бўлган воқеани айтиб бердим.

Ўзбошимчалигим учун ойимдан анчагина дашном эшитишга тўғри келди, сўнгра ойим косада сув олиб келиб юзимга пуркди.

Одатда бирон нарсадан қўрққан одамга шундай қилинар экан.

Ҳадемай кеч бўлди. Кечқурун эса бутун оиламиз билан дастурхон атрофида кўк чучвара еб ўтирардик.

Оқпадар

Ғарибхона сари элтдинг, отанг охи тутсин сени
    Кўмдинг уни тириклайин, баҳри ашқ ғарқ этсин сени
    Илоҳ косанг оқармасин, биринг икки ҳам бўлмасин
    Гардун ўғлинг қўли бирлан, худди шундоқ этсин сени.

                                                                                   Р.Ғоипов

Қариялар уйининг кўримсизгина дарвозаси олдига ҳаворанг «Волга» келиб тўхтади. Машина ичидан дилрабо куй билан аёл кишининг шўх кулгуси баралла эшитилиб турарди. Зум ўтмай машина эшиги очилиб, ундан башанг кийинган, савлатли, ўттиз беш– қирқ ёшлардаги норғул йигит тушиб келди. Қуёш нурида исиниб, суҳбат қуриб ўтирган беш-олтита қариянинг нигоҳи беихтиёр у томонга бурилди.

– Катталардан бўлса керак,– деди улардан бири, бирон текшириш билан келаётгандир.

– Текширувчига кўпам-ла ўхшамаяпти, бошқа иши бордир,– сўз қотди бошқаси. То қариялар бирон фикрга келгунига қадар, халиги йигит ўтирганлар билан тенглашди.

– Бобойлар, мен бир одамни излаяпман,– деди қўполгина, ҳатто салом беришни ҳам лойиқ топмай,– балки танирсизлар?

– Марҳамат сўрайверинг, чиндан ҳам бу ердагиларнинг ҳаммасини яхши таниймиз,– жавоб қайтарди қариялардан хозиржавоброғи.

– Носир ака керак, ўзи косиб ўтган.

– Ҳа уста Носирни денг, бор, шу ерда, 8– бўлмада, фақат туролмайди, оёқлари босмай қўйган. Кечирасиз, ўзингиз кими бўласиз?

– Шундай, бир таниши, бирров кўриб ўтай дегандим.

У шу сўзларни айтди-да, раҳмат дейишни ҳам насия қилиб, кўрсатилган томонга юриб кетди.

Йигит бўлмага кириб борганда, хонада, ранглари зафарон, қуруқ суяк, мажолсиз киши шифтга тикилганча, ўй суриб ётарди. Йигитга кўзи тушган заҳоти, йўқотган нарсасини топган кишидай, кўзларида қувонч аралаш ёш милтиллади.

– Бормисан болам, ўзинг, бола-чақаларинг соғ-омонми?

– Ҳа бобой тинчмисиз, ётибсизми ялло қилиб?

– Болам, нега келмай қўйдинг, кўролмай қоламанми,– деб қўрққандим.

– Биласизку, иш кўп, қўлим ҳеч бўшамайди, ҳозир ҳам йўл-йўлакай кирдим. Ҳафа бўлмайсиз бобой, қуруқ келавердим.

– Болам, ҳамма нарса етарли. Ҳа невараларимга озроқ совға-салом қилиб қўйгандим, анави тортмада. Ўзингга айтадиган гапларим бор.

– Ҳозир вақтим йўқ бобой, кейинги келганимда айтарсиз.

Машинада кишилар бор, шошиб турибмиз.

У тортмадан айтилган нарсаларни олдида, эшик томон йўналди.

– Хўп, тинч бўлинг, вақт топсам тез-орада келарман.

Машинага чиқиб ўтирар экан, кино артистларидай қуюқ бўянган қизга юзланди.

– Одам қариса эзма бўлиб кетар экан,– деди тиржайиб, бобойнинг зорлангани зорланган.

Шу дамда у отасини охирги маротаба кўрганини ҳаёлига ҳам келтирмас эди.

Дуо

Саксон ёшдан ошган Қобил бобо эсини танибдики, деҳқончилик қилади. Унинг отаси ҳам, отасининг отаси ҳам шу касбни қилиб келган. Жуда ошиб-тошиб кетмаса ҳам, ҳеч қачонда ер очга ўлдирмайди. Бу баҳор ҳам Қобил бобо даласига чиқди, ўпкасини тўлдириб нафас олди. Ер айни маромига етган, насиб қилса бугун уруғ қадайди.

Қобил бобо ўтириб узун дуо қилди.

– Эй парвардигор, ўн саккиз минг оламни яратган ўзингсан, ҳаёт бергувчи, ризқ бергувчи ҳам ўзингсан. Ҳаракат мендан барокатни ўзинг бер. Турли бало-ю офатлардан, сув тошқини ва қурғоқчиликлардан, зиён– заҳматлардан ўз паноҳингда асрагин. Меҳнатим самарасини кўришликни насиб этгин.

У ўрнидан турди. Халтасидан уруғ олиб ерга сепди,– фарзандларим ризқи, оила аъзоларим ризқи. Сўнгра яна уруғ сепди,– қуда-андаларим, қўни-қўшни, қариндош– уруғларим ризқи. Яна бир талай уруғни ерга сепди,– қурт-қумурсқа, парранда– даррандалар ризқи. Берарингдан қисмагин аллоҳу-акбар.

Тўйчивой

Ўзбеклар тўйни яхши кўришади. Юрса-турса, қўлига озроқ пул тушса, ҳатто қуруқ нон – чой билан нонушта қилса ҳам «илоҳим тўйларга еткзсин» деб дуо қилади.

Ростдан ҳам тўйга нима етсин. Тўй шод-хуррамлик. Мабодо тўй куни фарзанд туғилса борми, қўшалоқ байрам.

Агар чақалоқ ўғил бўлса, исми Тўйчивой бўлади. Дўстларимдан бирининг исми ҳам Тўйчивой.

Унинг туғилган кунида ҳам тўй бўлган, лекин байрам эмас.

Аксинча, жанжал бўлганмиш. Сабаби, дўстим онасининг никоҳ тўйида туғилган. Қудалар беш-олти кун сен-менга боришиб, ҳайтовур оқсоқолларнинг аралашуви билан муросага келиб қолишганмиш.

Тўйчивой ҳаётдан ҳеч нолимайди, билгани ўйин-кулги, маишат.

Ҳар доим тўйларнинг тўриси уники. Берганга беш қўллаб беради деганларидай, у маҳалла-кўй, қариндош-уруғлару, таниш-билишларнинг тўйларида яйрагани етмай, саккиз марта ўзининг тўйида ҳам куёвлик гаштини сурган.

Ҳар гал тўйдан уч-тўрт ой, узоғи билан бир йил ўтади-да, келиндан «нуқсон» топилиб қолади.

Қарабсизки, Тўйчивой унинг паттасини қўлига беради. Упа-эликнинг ҳиди кетмаган уйда, бошқа бир шўрпешона келиннинг чимилдиғи пайдо бўлади. Ҳар сафар жўра-жилғалар, Тўйчивойни ўртага олиб, тарбиялай бошлаймиз. Шу ёшга кириб бирор марта фарзандини эркалатмаганини юзига соламиз. Ахир бола эркалатиш учун унинг туғилишини кутиш керак-да. Дўстимиз ҳеч қачон бунга улгурмайди.

Хуллас, кўпчилик бўлиб Тўйчивойни изза қиламиз. Бундай пайтларда тавба-тазарру қилишни қойиллатади у.

Илло-билло шу хотиним билан ўтаман, деб қарғанади.

Қарғанади-ю, кўп ўтмай бизни тўйига чақиради.

Одатда одамлар тўй учун илиқ, тўкин-сочин кунларни пойлашади. Бизнинг Тўйчивойга ёз ҳам қиш ҳам барибир.

Ойисининг ишбилармонлигими, ёки пешонасининг очиқлигими, ҳайтовур бир-икки ҳафтада совчиликдан тортиб, сепйиғдигача ҳамма расм-русмлар ўтиб кетади. Охирги марта уйланганига кўп бўлгани йўқ.

Яна ваъда берди, қарғанди, гапимнинг устидан чиқмасам, каби сўзларни тилга олди…

Куни-кеча чойхонада гурунглашиб ўтирган эдик, ширакайф Тўйчивой кириб келди. Ҳаммамиз билан бир– бир кўришиб чиққач, фотиҳага қўл очди – «Омин, илоҳим тўйларга етказсин, аллоҳу акбар». Афтидан, бу хотинининг ҳам бахти очилмаса керак…

Оқ қайин 

ёхуд Ватанни севмоқ иймондандир

Навоий номли шаҳар хиёбонида, кўздан четроқда, якка– ёлғиз оқ қайин ўсади. Унинг ёши анчагина, илдизлари ерга чуқур ўрнашиб, ҳар тарафга тарқаб кетган бўлсада, у ўзини анча ноқулай сезади.

Сабаби, Оқ қайиннинг ватани бу ерлардан анча олисда, бепоён Россиянинг кенглик ва ўрмонларида.

У ўзининг бу юртга қандай келиб қолганлигини билмайди.

Балки биронта ҳавасманд боғбон олиб келгандир ёки шамол – тўпалонлардами, яна ким билади дейсиз.

Табийки, Оқ қайин бу жойларга келиб қолганда жуда ёш эди, балки дарахт ҳам эмасдир, уруғ ҳолида бўлгандир.

Шу сабабли, у асл ватанини кўрмаган ҳам, биров унга сўзлаб ҳам берган эмас. Шундай бўлсада, қалбининг қайси бир бурчагида, Оқ қайин буни ҳис қилиб турарди ва тушуниб бўлмас бир туйғу билан соғинарди.

Атрофида турли дарахтлар : қайрағоч, заранг, бақатераклар, ҳаттоки арча ва қарағайлар ҳам йўқ эмас. Улардан ҳеч бириси Оқ қайинга ёмон сўз айтган эмас ёки ёмон кўз билан қарамаган, қайтангга қаттиқ шамол– тўпалонларда ўз таналари билан уни ҳимоя қилишга урунишган.

Қушлар эса танасига тушган турли қурт ва ҳашоратлардан тозалаб туришган.

Хиёбонда сайр қилиб юрган қиз ва йигитлар, унинг олачипор танасини сийпалаб, ўз сирларини айтишган.

– О, неча– неча учрашувларнинг гувоҳи бўлмади у.

Ҳаётидан нолийдиган жойи йўқ. Яратганга шукр қилади, ҳар бир шохи, ҳар бир япроғи билан саловот айтади унга.

Лекин, дарахт бўлсада, у Ватанини қўмсайди ҳамма қатори, одамлардай, қушлардай, жониворлардай, чунки Ватан билан Озодликни ҳеч бир нарсага алмаштириб бўлмайди!

Соғинч

Кунлар кетидан кунлар ўтади. Кун ўрнини тун эгаллайди, сўнгра яна тонг отади. Одатдагидай, ерда ҳаёт давом этади.

Бино деворидаги катта соат миллари, вақтни ўлчаб орқага улоқтирмоқда. Ҳамма нарса одатдагига ўхшайди, фақат ўхшайди. Энди қушларнинг сайрашида қувонч йўқ, улар қандайдир мунгли қўшиқ куйлагандай. Гулларнинг баргларида шабнам, бу уларнинг кўз ёшлари.

Ҳатто ойнинг юзи сўлғин, мотам тутгандай.

Энди ерда ҳаётнинг қизиғи қолмади мен учун.

Сенсиз бу дунё улкан бўшлиққа ўхшайди, қора унгурга.

Ҳар дам, ҳар сония сени эслайман. Қўнғироқдай овозинг, шўх шарашарадай кулгуларинг жаранглайди қулоқларимда. Кўзларингга узоқ тикилишни яхши кўрардим, улар тундай қоронғу ва денгиздай мусаффо эди. Кокилларингни силашни ёқтирардим уйқусиз тунларимда.

Бармоқларинг-чи, бармоқларинг? Нозик, узун бармоқларинг билан юзларимни силаганингда, унутардим бутун борлиқни.

Энди у қувончлар қолмади бутун оламда. Соғиндим Сени чексиз, ҳисобсиз. Ичимга чироқ ёқсалар ёримайди шу тобда.

Ичим тўла дард. Сенга бўлган муҳаббат дарди, соғинч дарди.

Баъзан ёстиғим узра парвона айланиб қолади. Гўё бир нима демоқчи бўлгандай урилади юз ва кўзларимга.

Сўнгра тин олади бир нафас дераза пардасида. Кейин яна ва яна такрорланади бу ҳолат.

Беихтиёр сўз қотаман парвонага, худди у тушунадигандай.

Пайт пойлаб ғойиб бўлади у, дардларим билан мени ёлғиз қолдириб. Қани энди дунё чархпалаги тескари айланса-ю, қайтиб келса ўша оқшом.

Олдирмасдим елларга Сени, бермас эдим тақдир қўлига.

Хаёлларим ичра тунни тонгга улайман.

Яна бир кун ўтди. Сенсиз ўтди бу кун ҳам. Соғиндим, чексиз Сени соғиндим, ҳисобсиз соғиндим.

Муҳаббат

Кун ботиб, атрофга ярим қоронғулик тушган эди.

Эндигина чироқни ёқмоқчи бўлиб тургандим, ташқарида эшик тақиллаб қолди. Эшикка қулф солинмаган бўлса-да, эшикни тақиллатаётган кимса ичкарига киришга журъат қиломасди.

Бориб эшикни очдим.

Не кўз билан кўрайки, эшик ортида ийманибгина, «Муҳаббат» турарди.

Бир кўришда таниган бўлсам ҳам, ҳар эҳтимолга қарши сўрадим.

– Кимсан, сенга нима керак?

– Танимадингми? Мен «Муҳаббатман» яъни «Севги».

Анча кутдим, мени йўқларсан деб, лекин сенинг юрагинг тошдай қаттиқ экан, мажбур ўзим олдингга келдим.

– Мен сени чақирганим йўқ. Сенинг хизматингга эхтиёж ҳам сезаётган эмасман. Ростини айтганда, муҳаббатнинг борлигига ишонмайман ҳам, шунчаки баландпарвоз сўзлар…

– Ҳукм чиқаришга шошилма, деди «Муҳаббат», эртами-кечми бў туйғуга етишинг керак эди. Мен бироз эртароқ тушунишингни истагандим.

Балки яна бир бор ўйлаб кўрарсан?

– Ўйланиш тугул эшитишни ҳам ҳоҳламайман. Бекорга вақтингни кетказиб овора бўлма. Шундай деб, эшикни ёпганча уйга кириб кетдим.

Тез орада бу ҳодиса ёдимдан ҳам кўтарилиб кетди. Ҳаётим бир маромда, гап– сўзсиз ўтарди.

Кунларнинг бирида, тасодифан «Уни» учратиб қолдим.

Билмадим бошқалардан қандай айримаси бор, лекин бир кўришдаёқ севиб қолганим аниқ эди. Қанча уринмайин, унинг кўнглига йўл топа олмасдим. Унинг қалби, чилла пайтидаги муздан ҳам совуқ эди.

Сабабини сўраганимда,– «Муҳаббат» борлигига ишонмайман, – деди аччиғланиб. Кимдир юзимга тарсаки туширгандай бўлди.

Ахир бу менинг сўзларим эди-да. Тақдирнинг ўйиними бу?

Нима бўлганда ҳам «Ундан» кечишни ҳоҳламасдим.

Шунинг учун, қанчалик оғир бўлмасин, катталикни ичимга ютиб, «Муҳаббат»нинг олдига бордим.

– Келдингми,– деди «Муҳаббат» совуққина,– хўш мендан нима истайсан?

– Кечиришингни,– дедим мен секингина.

Тушундим, сенсиз яшаб бўлмас экан. Барча сенга айтган номаъқул -чиликларни қайтиб олдим. Кел дўст бўлайлик.

«Муҳаббат» бирозгина ноз қилган бўлди-да, сўнгра, алангаланиб турган қўлларини мен томон узатди.

Дўстмиз, дедик иккаламиз бараварига.