(Бўлган воқеа)
Сунбул момо қуёшнинг жазирама тиғида урчуқ йигириб ўтириб ўғли Улканни кутарди. Қишлоқдагилар момони “Шукур момо” ҳам деб аташарди. Чунки  момо ҳар дақиқада нуқул “шукур, шукур” дерди. Бутун қишлоқда етти яшардан етмиш яшаргача ҳамма момони ҳурмат қиларди. Кимнинг чақалоғи оғриса момога қараб югуришарди. Момо чақалоқни қўлига олиб силкилар, “шукур, шукур, яратганинг яратганига шукур” деб онасига қайтиб берарди. Чақалоқлар эса тезда ўзига келиб соғайиб кетарди. Сунбул момо ҳозир ҳам “шукур, шукур” дея ўғлининг йўлига термулди. Ниҳоят узоқдан ўғлининг қораси кўринди. “Худо ўз паноҳида асрасин норғулимни, ўзи ҳам исмига монанд жуда улкан йигит бўлган-да ёлғизим, кўз тегмасин...”. 
Улкан яқинлашиб отдан сакраб тушди. Гўё онанинг наздида ер бир қалқиб кетди. 
– Кел болам, толиқиб қолмадингми? - деди она хира кўзларини ўғлига тикиб. 
– Нозик қаерда? - саволга савол билан жавоб берди ўғил. 
– Қаерда бўларди, уйда боласи билан машғулдир-да келиним, - жавоб қилди она. 
Улкан тўғри уйга кириб кетди. Бир пасдан кейин  қандай шошиб келган бўлса яна шундай ортга қайтди. Сунбул момо ҳеч нарсага тушунмай уйга кирганида келинининг йиғлаб ўтирганини кўрди. 
– Нима бўлди болам? Тинчликми? 
– Ҳа, тинчлик, - қўрс жавоб қилди келин. - Қачонгача бизни уриштириб юрасиз? Ахир, уйга кириб ўтиринг дегандим-ку? Онамни офтобга қўйибсан, деб мени қамчиси билан урди. 
Она бир газ ерга чўкди. “Ахир, ахир... мен...” Сунбул момо гапини давом эттиролмай ерга чўккалади. Кўзларида ёш қалқиди. Бир пасдан кейин ўзига келиб:
- Агар қайнотанг “қулоқ” қилинмаганда балки бундан кўра яхшироқ яшармидик? – деди холос. Келиннинг юзлари тумшайди. Ич-ичидан нимадир етилиб келди-да айтилмасдан юракда тугилиб қолди.

Шу зайилда кунлар ўтаверди. Келин билан қайнона орасидаги жарлик кенгайса кенгайдию, лекин қисқармади. Бир кун келиб Нозикой келиннинг ичида чалажон ётган илон бош кўтарди. “Нега энди она-бола ўртасида мен қўғирчоқ бўлишим керак? Бири хоҳласа уради, бири эса чақади...” Келин эҳтиёткорлик билан қўйнида ниш уриб ётган совуқлик уруғини кун сайин она ва бола ўртасига авайлаб экишга киришди. 

Улкан ҳукуматнинг йилқисини боқарди. Бир куни саноқ пайтида икки йилқи йўқлигини эшитиб ўзи ҳам ҳайрон қолди. Қайта-қайта санаган сайин саноққа икки йилқи қўшилиб қолмади. Кейин ўзи миниб юрган от билан яна бир бияни яқин дўсти Шомуроддан қарзга олиб, йилқини топширди. Улкан пиёда уйга келганида қайнона-келиннинг жанжали устидан чиқди. Эрини кўрган келин бирданига ерга “беҳуш” йиқилди. Улканнинг қамчиси ҳавода айланди. Она эса қамчининг қаттиқ зарбидан бошини ушлаганча келиннинг ёнига чўзилди. Улкан эса ортга чекинди. Бақир-чақирни эшитган қўшнилар момони суяшди. Сунбул моманинг бошига қамчи қиличдай ботиб ёрилган, қон эса тинмай оқарди. Момо жон талвасасида бир гап айтди. “Мени-ку ўлдирдинг болам, лекин сен ўлмагин, узоқ яшагин. Фақат болаларингдан қайтсин, болам”. Она бу гапларни билиб айтдими ёки алаҳсираб айтдими, ҳарқалай Улкан шу дамдан бошлаб кичрайиб ўзини чумолидек сеза бошлади. 

Йиллар ўтди, у кишиларнинг уйида майда-чуйда ишларини бажариб кун кечирар, топган пулига майхўрлик қиларди. Бу ҳолат эндигина мўйлаби сабза ураётган Улкандан-да келбати басавлат ўғли Норғулнинг ғашига тегарди. Бир кун дарвозаси ёнида чўзилиб ётган Улканни ўғли уйга суяб олиб кирди. Уларга пешвоз чиққан Нозикойни кўрган Улкан тетиклашди. “Сен ...  умримни хазон қилдинг, ҳозир бўғиб ўлдираман”. Норғулнинг қўли беихтиёр айвончада осилиб турган қамчига югурди. Улкан ерга йиқилганда қамчи ўз ишини қилиб бўлганди. Бу воқеадан кейин Улкан тўшакка михланиб қолди. Сарвигул момо айтгандек у узоқ яшади. Лекин... 

Бу орада Нозикой келин Нозик момога айланди. Ўғли Норғулнинг хотини момони ташландиқ уйга чиқариб қўйди. Изма-из дунёга келган тўрт ўғил невара ҳам момодан ҳолинг нима деб сўрамасди. “Бу яратганнинг менга берган жазоси” дерди момо ич-ичидан. У дардини кимга айтишни билмасди. Биргина ҳамдард бўлиши мумкин бўлган Улкан бобо ҳам у дунёга сафар қилганди. Нозик момо туну кун худога илтижо қиларди. “Эй Қодир эгам, боламни ва невараларимни  паноҳингга ол. Уларни Сунбул момонинг қарғишидан асра”. Негадир неваралар улғайган сайин Норғул  инжиқлашиб, ҳеч ким билан чиқишмайдиган бўлиб борарди. Кунлардан бир куни қишлоқдагилардан “Норғулни тўрт ўғли бирлашиб роса дўппослашибди” деб эшитиб қолди. Шу куни қонга беланган ўғлини кўтариб келишганини кўриб Нозик момо жон таслим қилди. Ўлимидан олдин момонинг лаблари нималарнидир пичирлади, лекин уни ҳеч ким тушунмади. 

“Отасини урган ўғиллар” номини олган тўрт ўғилга ҳеч ким қизини бермади. Улар қишлоқдан чиқиб тўрт томонга бўлиниб кетдилар. Кейинчалик қишлоқда миш-миш тарқалди. Қишлоқ қабристонида ҳар тонг азонда тўрт шарпа келиб Сунбул момонинг қабри устида кўз ёш тўкармиш...

Рамазон АШУРОВ.